โรคต่อมลูกหมากโตคืออะไร
     ต่อมลูกหมากเป็นอวัยวะที่มีเฉพาะในผู้ชาย โดยอยู่คู่กับผู้ชายทุกคนมาตั้งแต่เกิด ต่อมลูกหมากอยู่บริเวณรอบท่อปัสสวะ ทำหน้าที่สร้างน้ำหล่อเลี้ยงตัวอสุจิ และสารพีเอสเอ(PSA ; prostate specific antigen) ซึ่งเป็นสารที่ทำให้น้ำอสุจิไม่เกาะกันเป็นก้อนเหนียวข้น หลายๆ ท่านคงจะมีญาติผู้ใหญ่ที่เป็นหรือได้ยินได้ฟังมาเกี่ยวกับโรคต่อมลูกหมากโต มะเร็งต่อมลูกหมาก ซึ่งเป็นโรคของชายสูงวัย และเป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้ชายวัยนี้มีปัญหาเกี่ยวกับการขับถ่ายปัสสาวะที่พบได้บ่อยมาก ดังนั้น เราควรที่จะมาทำความรู้จักโรคต่อมลูกหมากโตกันดีกว่า เนื้องอกของต่อมลูกหมากจะโตเริ่มพบได้หลังอายุ 40 ปี แต่คนไข้ส่วนใหญ่จะแสดงอาการหลัง 50 ปีไปแล้วเป็นส่วนใหญ่ อุบัติการณ์การพบเนื้องอกของต่อมลูกหมากจะเพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ ตามอายุที่มากขึ้น แต่เป็นตภาวะที่สามารถรักษาได้ในผู้ชายที่มีอายุ 60-69 ปี พบได้มากกว่าร้อยละ 50 และในผู้ที่มีอายุระหว่าง 70-89 ปี จะพบประมาณร้อยละ 90

สาเหตุของต่อมลูกหมากโต
     ยังไม่มีหลักฐานกานยืนยันถึงสาเหตุที่แท้จริงของต่อมลูกหมากโต ขนาดของต่อมลูกหมากจะมีการโตขึ้นครั้งแรกจริงๆ เมื่อเข้าสู่วัยรุ่น และน่าจะสัมพันธ์กับระดับของฮอร์โมนเพศชาย หรือ testosterone ในช่วงอายุ 30-40 ปี ต่อมลูกหมากจะมีขนาดโตขึ้นเล็กน้อย หลังจากนั้นก็จะหยุดโต จนกระทั่งอายุ 45-50 ปี ก็อาจจะเกิดการขยายขนาดเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ตามอายุ

อาการของต่อมลูกหมากโต
     อาการแสดงแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มอาการ อย่างแรกคือ อาการปัสสาวะบ่อย ร่วมกับการอักเสบขัดได้ เนื่องจากการที่กระเพาะปัสสาวะหนาตัวขึ้นเพื่อเพิ่มแรงบีบตัวให้สามารถปัสสาวะผ่านรูแคบๆได้ และภาวะติดเชื้อของทางเดินปัสสาวะจาการที่ปัสสาวะตกค้างออกไม่หมด และอาการกลุ่มที่ 2 คือ การปัสสาวะลำบาก ไม่พุ่ง เบ่งนานกว่าจะออก ซึ่งอาการส่วนใหญ่เกิดเนื่องจากการหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบในเนื้องอกของต่อมลูกหมากทำให้ท่อปัสสาวะตีบแคบลง
     นอกจากนี้ ยังเกิดจากขนาดของต่อมลูกหมากที่โตไปกดเบียดอุดกั้นบริเวณคอของปัสสาวะ อาการที่พบจะมีความแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล ซึ่งสรุปได้ดังนี้ 
• ปัสสาวะไม่พุ่ง ปัสสาวะสะดุด เบ่งนานกว่าจะออก 
• เกิดความรู้สึกอยากถ่ายปัสสาวะขึ้นมาทันที และกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ 
• มีปัสสาวะเล็ด หรือไหลเป็นหยด ๆ ก่อนและหลังจากถ่ายปัสสาวะเสร็จแล้ว 
• ปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งเวลากลางคืน

การวินิจฉัยโรคต่อมลูกหมากโต
     การวินิจฉัยโรคต่อมลูกหมากโตทำได้โดยดูจากอาการ อายุของคนไข้ การซักประวัติเพื่อแยกสาเหตุอื่น ๆ ที่ทำให้เกิดอาการคล้ายๆ กับต่อมลูกหมากโตได้ เช่น ท่อปัสสวะตีบ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะหรือกระเพาะปัสสาวะพิการ นอกจากนี้ แพทย์อาจจะให้ท่านทำการตอบแบบสอบถามอาการทางด้านปัสสาวะด้วยตนเอง เพื่อประเมินความรุนแรงของอาการหรืออาจใช้ติดตามผลการรักษาได้ จากนั้นแพทย์จะทำการตรวจทางทวารหนักเพื่อตรวจหามะเร็งต่อมลูกหมาก และประเมินขนาดของต่อมลูกหมากเพื่อเลือกการรักษาที่เหมาะสม ท่านอาจจะได้รับการตรวจเพิ่มเติมทางห้องปฏิบัติการ เช่น การตรวจหาระดับของสารพีเอสเอเพื่อคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมาก ตรวจเลือดดูการทำงานของไต ตรวจปัสสาวะ และตรวจพิเศษอื่นๆ เพื่อช่วยให้พบสาเหตุที่แท้จริงของอาการทางด้านปัสสาวะของท่าน เช่น การส่องกล้อง การตรวจวัดความแรงของการปัสสาวะ

การรักษาโรคต่อมลูกหมากโต
     ในรายการที่อาการยังน้อยการปรับพฤติกรรมอาจช่วยทำให้อาการดีขึ้น ได้แก่ หลีกเลี่ยงการดื่มน้ำมากเกินไปโดยเฉพาะเวลาจะเข้านอน งดกาแฟ ชา เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เพราะจะทำให้เข้าห้องน้ำบ่อย หลีกเลี่ยงยาชหวัดชนิดลดอาการคัดจมูก เนื่องจากอาจจะทำให้กล้ามเนื้อเรียบในต่อมลูกหมากมีการบีบตัวมากขึ้น ถ้าอาการต่าง ๆ ไม่ดีขึ้นแพทย์จะนิยมให้ยาคลายกล้ามเนื้อเรียบในต่อมลูกหมาก ?-blockers เพื่อทำให้อาการดีขึ้นเร็ว
แพทย์จะแนะนำการผ่าตัดแก้ไขการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะ ถ้ามีข้อบ่งชี้ในการผ่าตัด ได้แก่ ปัสสาวะไม่ออกหลายครั้ง มีนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ ปัสสาวะเป็นเลือดหรือติดเชื้อทางเดินปัสสาวะซ้ำซาก ไตวายเนื่องจากปัสสาวะลำบาก ไม่ตอบสนอง ต่อการรักษาด้วยยารับประทาน

การรักษาด้วยการผ่าตัด
     วิธีการผ่าตัดซึ่งถือเป็นมาตรฐานในคนไข้ที่เป็นโรคต่อมลูกหมากโต คือ การส่องกล้องคว้านต่อมลูกหมาก(Transurenthral Resection of the Prostate; TURP) เครื่องมือผ่านท่อปัสสาวะ แพทย์จะมองผ่านทางกล้องแล้วตัดเอาเนื้องอกที่อุดตันท่อปัสสาวะออก เป็นการผ่าตัดที่ละเอียดอ่อนและเกิดความเสียหายต่อเนื้อเยื่ออื่นๆ น้อยกว่าการผ่าตัดแบบเปิดผ่าตัดทั่วไป และต้องการระยะพักฟื้นที่สั้นกว่า ส่วนการผ่าตัดด้วยวิธีอื่น ๆ เช่น การใช้เลเซอร์ตัดต่อมลูกหมาก(Photoselective Vaporization of Prostate; PVP) ยังมีราคาแพงมาก และไม่ได้ชิ้นเนื้อเพื่อไปตรวจหามะเร็ง จึงไม่ได้รับความนิยม แต่มีข้อดีคือ การผ่าตัดทำได้ง่ายกว่า เสียเลือดน้อยกว่า และกลับบ้านได้เร็วขึ้น

เรียบเรียงโดย รศ.นพ.สมบุญ เหลืองวัฒนากิจ แผนกสุขภาพเพศชาย หน่วยศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ โรงพยาบาลรามาธิบดี